Centralne planowanie gospodarki potrafiÅ‚o wywrócić pozornie okrzepÅ‚y porzÄ…dek jednÄ… decyzjÄ…, przelanÄ… na upstrzony pieczÄ™ciami i podpisami dokument. I wÅ‚aÅ›nie tak staÅ‚o siÄ™ w sezonie 1951, w którym fabryka gorÄ…czkowo przygotowywaÅ‚a siÄ™ do uruchomienia produkcji nowego modelu pozycjonowanego w klasie Å›redniej.

WywodzÄ…ca siÄ™ z Tudora ŠKODA 1200 miaÅ‚a rozbudować ofertÄ™ marki i dostarczyć krajowi nowoczesnego i ekonomicznego pojazdu – w wersji podstawowej zaspokajajÄ…cego potrzeby urzÄ™dów i przedsiÄ™biorstw paÅ„stwowych zaÅ› w pochodnych – niezliczonych branż socjalistycznej gospodarki. W kulminacyjnym momencie prac nad 1200 ministerstwo przemysÅ‚u zadecydowaÅ‚o o przesuniÄ™ciu z Koprzywnicy do Mladej Boleslavi produkcji modelu Tatra T600 Tatraplan.

Co wiÄ™cej, inny dokument, zahaczajÄ…cy już o wojskowo-strategiczne regulacje zakÅ‚adaÅ‚ czechosÅ‚owackÄ… produkcjÄ™ pojazdów wyposażonych wyÅ‚Ä…cznie w silniki chÅ‚odzone powietrzem. To oznaczaÅ‚oby koniec nie tylko dla projektu 1200, ale i przedwojennego, technicznego dziedzictwa marki, przynajmniej w obszarze jednostek napÄ™dowych.

Projekt modelu 1200 uratowaÅ‚o ostatecznie jego zaawansowanie i fiasko produkcji (w praktyce bardziej montażu) samochodów T600 Tatraplan. PomysÅ‚ na Tatry opuszczajÄ…ce bramy Mladej Boleslavi upadÅ‚ ostatecznie po siedmiu miesiÄ…cach dość chaotycznej praktyki. Latem 1952 uruchomiono produkcjÄ™ podstawowego modelu ŠKODA 1200 (Typ 955) w zakÅ‚adzie macierzystym wraz z montażem podwozi, przeznaczonych na wersje pochodne, przygotowywane przez filie Kvasiny oraz Vrchlabí. DokÅ‚adnie rok później powstaÅ‚y pierwsze szkice mniejszego modelu, oznaczanego póki co roboczo, jako „Spartak Typ 900” i znanego nastÄ™pnie jako ŠKODA 440 (Typ 970). Powolny, lecz konsekwentny powrót znaczenia eksportu potwierdzaÅ‚ sÅ‚uszność obranego kierunku i konieczność rozbudowy palety modelowej z optymalnym wykorzystaniem dostÄ™pnych podzespoÅ‚ów. Za najistotniejsze uznano opracowanie pochodnego modelu użytkowego oraz szlachetnych odmian modeli 440 oraz 1200 stanowiÄ…cych trzon oferty eksportowej do krajów kapitalistycznych.

DziÅ› przypomnimy jednÄ… z prób opracowania wykonania wieÅ„czÄ…cego ofertÄ™ wiÄ™kszego modelu, podjÄ™tÄ… dokÅ‚adnie przed 60 laty. Projekt opracowano w filii Kvasiny w oparciu o podzespoÅ‚y seryjnego modelu 1200. Jednak w przypadku wdrożenia do produkcji seryjnej, z pewnoÅ›ciÄ… nie mógÅ‚by nosić takiego oznaczenia. Do napÄ™du pojazdu przewidziano bowiem rozwijany wÅ‚aÅ›nie silnik OHV o objÄ™toÅ›ci 1491 ccm i mocy 48-55 KM, w zależnoÅ›ci od nastawieÅ„ ukÅ‚adu zasilania. NapÄ™d ten miaÅ‚ stanowić równoczeÅ›nie bazÄ™ dla pojazdu użytkowego oraz znaleźć zastosowanie w pojazdach wojskowych. Te rozlegÅ‚e plany doczekaÅ‚y siÄ™ szczęśliwego finaÅ‚u jedynie w ostatnim z wymienionych przypadków, jednak i tutaj w bardzo ograniczonym zakresie.

WracajÄ…c do prototypu szlachetnej odmiany 1200 – otrzymaÅ‚ on oznaczenie ŠKODA 1500 bÄ…dź 1500 de Luxe, choć w części dokumentacji operowano także odwoÅ‚ujÄ…cÄ… siÄ™ do historii nazwÄ… modelu klasy Å›redniej – RAPID.

PóÅ‚toralitrowy RAPID z Kvasin wyróżniaÅ‚ siÄ™ istotnymi modyfikacjami w stosunku do podstawowego modelu 1200. UwagÄ™ zwracajÄ… zwÅ‚aszcza powiÄ™kszona szyba tylna i jednolita, panoramiczna przednia. MiÅ‚oÅ›nik marki dostrzeże również wlew paliwa umieszczony na szczycie przemodelowanego bÅ‚otnika tylnego – oznaczaÅ‚oby to pożegnanie z opadowym zasilaniem i zbiornikiem montowanym w komorze silnika. Nieco odmienna linia tyÅ‚u, z Å‚adnie wkomponowanymi nowymi lampami oraz drobne modyfikacje przedniej partii pojazdu wpisywaÅ‚y siÄ™ w wymagania ówczesnej samochodowej mody, podobnie jak dwubarwne lakierowanie nadwozia.

DodatkowÄ… okazjÄ™ do gry dwóch kontrastowych barw (w tym przypadku kremowej i beżowej) stwarzaÅ‚y boczne listwy okalajÄ…ce pole lakierowane w kolorze dachu. ZasadniczÄ… rewizjÄ™ przeszÅ‚o także wnÄ™trze pojazdu – tak pod wzglÄ™dem wzbogacenia wyposażenia, jak i poziomu wykoÅ„czenia.

W tym zadaniu specjaliÅ›ci z Kvasin czuli siÄ™ szczególnie kompetentni – część z pracowników pamiÄ™taÅ‚a jeszcze przedwojenny okres i rzemieÅ›lniczÄ… produkcjÄ™ przebiegajÄ…cÄ… w tym miejscu. I choć projekt 1500 de Luxe / RAPID nie doczekaÅ‚ siÄ™ zatwierdzenia do produkcji seryjnej, efektownie potwierdzaÅ‚ potencjaÅ‚ filii i caÅ‚ej marki. OdtÄ…d plany jakiejkolwiek piÄ™ciolatki nie zakÅ‚adaÅ‚y zastÄ…pienia wÅ‚asnej produkcji pojazdami innej marki o zupeÅ‚nie odmiennej koncepcji. ZmieniÅ‚o siÄ™ to dopiero w latach 90. XX wieku, za sprawÄ… wÅ‚Ä…czenia marki ŠKODA w struktury koncernu VW.

Dane techniczne samochodu ŠKODA 1500 RAPID (prototyp), 1956

silnik: rzÄ™dowy, czterocylindrowy, czterosuwowy; górnozaworowy OHV, chÅ‚odzony cieczÄ… w obiegu wymuszonym – ukÅ‚ad z termostatem i stale pracujÄ…cym wentylatorem chÅ‚odnicy; waÅ‚ korbowy podparty w trzech punktach; umieszczony wzdÅ‚użnie z przodu, za osiÄ… przedniÄ…
średnica cylindra: 78 mm, skok tłoka: 78 mm, objętość skokowa: 1491 ccm
stopień sprężania: ok. 6,5:1
zasilanie: gaźnik Solex – pojedynczy lub podwójny, pompa paliwa
moc maksymalna: w zależności od kalibracji - od 48 do 55 KM przy 4200-4600 obr./min
instalacja zapłonowa: o napięciu 12 V, prądnica 200 W, rozdzielacz zapłonu PAL Magneton
układ smarowania: ciśnieniowy
skrzynia przekÅ‚adniowa: czterostopniowa, manualna, biegi 2., 3. i 4. synchronizowane, dźwignia zmiany biegów pod kierownicÄ…
napÄ™d: kóÅ‚ tylnych, waÅ‚ napÄ™dowy biegnÄ…cy wewnÄ…trz centralnej ramy rurowej, przekÅ‚adnia gÅ‚ówna przytwierdzona do kraÅ„ca centralnej ramy
nadwozie: caÅ‚kowicie stalowe spawane ze stalowych wytÅ‚oczek, czterodrzwiowe, piÄ™ciomiejscowe o podwyższonym standardzie wykonania, przednia kanapa jednolita, tylna – ze zdejmowanym oparciem umożliwiajÄ…cym dostÄ™p do przestrzeni bagażnika
podwozie: centralna rama rurowa, rozwidlona z przodu pod silnik i skrzyniÄ™ biegów, z poprzeczkami mocujÄ…cymi nadwozie
zawieszenie kóÅ‚ przednich: trójkÄ…tne górne wahacze, poprzeczny dolny resor piórowy, amortyzatory ramieniowe
zawieszenie kóÅ‚ tylnych: póÅ‚osie pÄ™dne wahliwe, poprzeczny dolny resor piórowy
układ hamulcowy: hydrauliczny, jednoobwodowy, działający na wszystkie cztery koła, hamulce bębnowe obu osi
układ kierowniczy: przekładnia śrubowo-kulkowa
ogumienie: 5.5x16, obręcze stalowe, tłoczone
rozstaw osi: 2685 mm
rozstaw kóÅ‚: 1250 mm - przednich i 1320 mm - tylnych
wymiary zewnętrzne: długość ok. 4550 mm, szerokość 1680 mm, wysokość 1520 mm
masa własna: ok. 1150 kg
prędkość maksymalna: powyżej 120 km/h
średnie zużycie paliwa: 11 l/100 km
liczba zbudowanych egzemplarzy: 1 prototyp, nie zachowany do dnia dzisiejszego
ciekawostka: silnik 1500 ccm poddawano próbom w samochodach z seryjnymi nadwoziami modelu 1200 (Typ 955). Oznaczone jako Typ 975 powstaÅ‚y w iloÅ›ci minimum kilkunastu egzemplarzy, dajÄ…c duże nadzieje na pozytywne zakoÅ„czenie programu rozwojowego mocniejszej jednostki napÄ™dowej.

dla ŠKODA PR Portal - Tomasz Orlik, Automobilista, grudzieÅ„ 2016