Skoro auto ma być autonomiczne, czyli w pewnym zakresie podejmować kluczowe decyzje w uÅ‚amkach sekund, kogo powinno chronić bardziej: swoich pasażerów, pieszego, czy innych uczestników ruchu? Motoryzacja wchodzi w zagadnienia etyki. Czy twój samochód podejmie decyzjÄ™ o ratowaniu ciebie, czy dziesiÄ™ciu pieszych na poboczu w sytuacji krytycznej. To klasyczny dylemat zwrotnicy ¹:

„Wagon odczepiÅ‚ siÄ™ od skÅ‚adu i rozpÄ™dza siÄ™ po torach. Na jego drodze znajduje siÄ™ piÄ™ciu ludzi przywiÄ…zanych do torów przez »szalonego filozofa«. Ale możesz przestawić zwrotnicÄ™ i w ten sposób skierować wagon na drugi tor, do którego przywiÄ…zany jest jeden czÅ‚owiek. Co zrobisz?”

PojawiajÄ… siÄ™ pytania o konformizm, moralność, mniejsze zÅ‚o, imperatyw i samÄ… wartość czynu – czy jest zależna od jego skutków, czy nie. To również pytania o odpowiedzialność za Å›mierć – czy przestawiajÄ…cy zwrotnicÄ™ odpowiada za Å›mierć jednego czÅ‚owieka, czy nie przestawiajÄ…c jej pozostawia odpowiedzialność za morderstwo tylko sprawcy – szalonemu filozofowi.

W wypadku autonomii maszyn pytanie jest zasadne – czy programujÄ…c systemy takiej maszyny czujesz siÄ™ odpowiedzialny za życie wÅ‚aÅ›ciciela auta, czy np dziesiÄ™ciu pieszych. Co takiego powiedziaÅ‚ William Clay Ford Jr: „Etyka samochodu. Czy pojazd podejmie decyzjÄ™, aby zachować przy życiu ciebie, swojego wÅ‚aÅ›ciciela, czy bÄ™dzie ratować dziesiÄ™ciu pieszych, jeÅ›li od tej drugiej decyzji może zależeć twoje życie. To ogromne pole do przemyÅ›leÅ„, kalkulacji i nikt nie bÄ™dzie w stanie zaprogramować jednego etycznego algorytmu, dla niepowtarzalnej sytuacji. To znaczy, że to chaos. Wyobraźcie sobie frajdÄ™, jakÄ… mieliby prawnicy w takim procesie.”

Bill Ford wszedÅ‚ też na grzÄ…ski grunt, na którym utonÄ…Å‚ wicepremier Mateusz Morawiecki. ZapytaÅ‚ o dylemat zastÄ…pienia ludzi maszynami na amerykaÅ„skim rynku pracy: „Mamy trzy i póÅ‚ miliona kierowców ciężarówek, jeÅ›li pojawiÄ… siÄ™ autonomiczne samochody… co z tymi wszystkimi kierowcami Ubera, Lyft, dorÄ™czycielami FedEx i UPS? Przypuszczam, że nie jest to problem wiÄ™kszy od dylematów wokóÅ‚ sztucznej inteligencji, ale to już nadchodzi. Trudno znaleźć forum lub instytucjÄ™, która wydaje siÄ™ myÅ›leć o konsekwencjach tych zmian w sposób spójny i zapewniajÄ…cy ich rozwiÄ…zanie. JeÅ›li wiąże siÄ™ to z przekwalifikowaniem pracowników, musimy zacząć myÅ›leć o tym teraz. To nie jest coÅ›, co każda pojedyncza firma może zrobić samodzielnie. To rzÄ…dy muszÄ… myÅ›leć i zadecydować, co należy zrobić, jeÅ›li chcÄ… coÅ› z tym zrobić”.

Tymczasem, przedstawiciel naszego rzÄ…du na krakowskim kongresie Impact’17 bardziej powierzchownie widzi temat i raczej nie dostrzega roli rzÄ…du i potrzeb przekwalifikowania: „Mamy dzisiaj na Å›wiecie setki milionów kierowców, a mówi siÄ™ o autach bez kierowców. Co wtedy bÄ™dÄ… robić? Polerować Porsche albo Bentleya swojego szefa? Jestem przekonany, że nie bÄ™dÄ… szczęśliwi(…).”

Filozofowanie przed kamerami ma dwojakie skutki, albo agencje Å›wiatowe cytujÄ… wizjonera z szacunkiem – jak zacytowaÅ‚y Billa Forda, albo cytujÄ… z pobÅ‚ażliwym komentarzem, bo takich relacji doczekaÅ‚ siÄ™ Morawiecki. Jak można traktować poważnie ministra rozwoju, który ogÅ‚asza na kongresie promujÄ…cym innowacje, że „rewolucja technologiczna może mieć dramatyczny koniec”, przy tym nie szuka odpowiedzi, nie daje propozycji rozwiÄ…zaÅ„ jako urzÄ™dnik odpowiedzialny za ten rozwój. Pan minister przecież sam jeszcze nie tak dawno, jako prezes banku, wprowadzaÅ‚ innowacje tzw bankowoÅ›ci elektronicznej, które odebraÅ‚y pracÄ™ tysiÄ…com pracowników banków. Taka troska o ludzi brzmi faÅ‚szywie. Czy to nie „szalony filozof”, który kÅ‚adzie ludzi na tory, a potem każe innym rozstrzygać dylematy moralne?

¹DÅ‚ugo waÅ‚kowany przez filozofów temat, o którym można poczytać, szukajÄ…c pod hasÅ‚em: „trolley problem”.